(جایگاه آموزش عمومی در پایاننامههای تحصیلات تکمیلی علوم اجتماعی)
حسام حسینزاده و عطیه توسلی
مدرسه و بهطور کلی آموزش عمومی همواره مورد انتقاد اصحاب علوم اجتماعی بوده است، انتقاداتی که در طول چند سال گذشته شدت و قوت بیشتری یافتهاند. این مشغلۀ فکری باعث شد تا تلاش کنیم نگاهی دقیقتر به نسبت آکادمی علوم اجتماعی و آموزش عمومی بیاندازیم. نمیتوان منکر آن شد که یکی از مهمترین معیارهای نشاندهندۀ میزان اهمیت یک موضوع برای اصحاب آکادمی، جایگاه آن موضوع در پایاننامههای دانشجویی است؛ پایاننامههایی که نشاندهندۀ علایق و جهتگیریهای پژوهشی، روشی و نظری دانشجویان و اساتید هستند. پرسش بنیادین ما این بود که آموزش عمومی چه جایگاهی در پایاننامههای حوزۀ علوم اجتماعی دارد؟
برای پاسخ به این پرسش نگاهی به فهرست پایاننامههای کارشناسی ارشد و دکترای چهار دانشگاه تهران، علامه طباطبایی، شهید بهشتی و تربیت مدرس از ابتدای دهۀ 90 تاکنون انداختیم. انتخاب این چهار دانشگاه از آن رو بود که سهمی اساسی در تربیت پژوهشگران علوم اجتماعی دارند و بسیاری از مناصب تأثیرگذار و مهم مربوط به فارغالتحصیلان علوم اجتماعی توسط فارغالتحصیلان این چهار دانشگاه اشغال شده است. دلیل نادیدهگرفتن پایاننامههای کارشناسی نیز آن بود که در اکثر گروههای آموزشی علوم اجتماعی پایاننامۀ کارشناسی اختیاری است و اهمیت چندانی به آن داده نمیشود. جستجو در پایاننامهها نیز بر اساس کلمات کلیدی نبود، فهرست پایاننامههایی که از ابتدای دهۀ 90 تا زمان انجام این مطالعه (روزهای پایانی سال 1397) در بانک اطلاعاتی کتابخانههای این دانشگاهها ثبت شده بود را تهیه کردیم و عناوین تک به تک بررسی شدند تا اطمینان یابیم هیچ پایاننامۀ مرتبطی را نادیده نخواهیم گرفت. از 490 عنوان پایاننامۀ ثبتشده در حوزۀ علوم اجتماعی در دانشگاه تهران، 15 عنوان به آموزش عمومی مرتبط بود که تقریباً معادل 3% پایاننامهها میشود. از 630 عنوان پایاننامۀ ثبتشده در حوزۀ علوم اجتماعی در دانشگاه علامه طباطبایی، 19 عنوان به آموزش عمومی مرتبط بود که بازهم تقریباً معادل 3% پایاننامهها میشود. از 76 عنوان پایاننامۀ ثبتشده در حوزۀ علوم اجتماعی در دانشگاه شهید بهشتی، هفت عنوان به آموزش عمومی مرتبط بود که چیزی حدود 9% پایاننامهها میشود. از 61 عنوان پایاننامۀ ثبتشده در حوزۀ علوم اجتماعی در دانشگاه تربیت مدرس، چهار عنوان به آموزش عمومی مرتبط بود که حدود 7% پایاننامههاست. بنابراین، مجموعاً در این چهار دانشگاه از میان 1257 عنوان، 45 عنوان مرتبط با آموزش عمومی بود که معادل 3.5% کل عناوین است.
درباره این سایت